دیرنیش
هسته ی مردمی تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان شاخه ی اورمیه به مناسبت فرارسیدن مقاومت قهرمانانه مردم روستای عسگرآباد اورمیه در مقابل تهاجم ارامنه در سال ۱۹۱۸ با پخش گسترده ی شب نامه و نصب پوستر در سطح شهر اورمیه و روستای عسگرآباد یاد و خاطره قربانیان این قتل عام را گرامی داشتند.
لازم به یادآوری است که منطقه‌ی غرب آزربایجان همواره شاهد قتل و عام غارت مردم تورک بوده و در برحه‌هایی از تاریخ تجربه‌هایی ناگوار از سوی مهاجمان ارمنی و کرد را پشت سر نهاده است. قتل عام مردم روستای عسگرآباد اورمیه نیز یکی از این تجربه‌های ناگوار منطقه‌ی غرب آزربایجان است که یاد آن توسط هسته‌ی مردمی تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان شاخه‌ی اورمیه با تکثیر شب‌نامه‌ای با عنوان «عسگرآباد سمبل مقاومت در مقابل نسل‌کشی» زنده نگه داشته شد.
متن این شب‌نامه به قرار زیر می‌باشد:
در سال ۱۹۱۸ میلادی (۱۲۹۷ شمسی – ۱۳۳۶ قمری) دسته‌جات مسلح آسوری و ارمنی با حمایت اردوها، هئیت‌های دیپلماتیک و میسیونرهای مسیحی روسیه، انگلستان، فرانسه و آمریکا در غرب آزربایجان مشغول قتل‌عام و پاک‌سازی نژادی اهالی تورک شدند. هدف از این قتل‌عام انقیاد منطقه، پاک‌سازی نژادی ملت تورک و آماده نمودن فیزیکی آن بخش از آزربایجان برای تأسیس دولت‌های مسیحی آشورستان و ارمنستان بزرگ بود. در نتیجه این فجایع در سال مذکور صدها مرکز جمعیتی تورک مورد هجوم نیروهای ارمنی قرار گرفته و ده‌ها هزار تن از اهالی بی دفاع ترک از دم تیغ گذرانده شد. در ناحیه اورمیه تنها دو روستای قارامانلو و عسگرآوا (عسگرآباد) به مقاومت مسلحانه دست زدند و اهالی هر دو روستا تا آخرین نفر قتل‌عام شدند.
قریه عسگرآباد که در سه فرسخی شهر اورمیه در کنار جاده اورمیه – سلماس قرار داشت، ۳۹ سال پیش از آن نیز توسط نیروهای مهاجم کُرد به رهبری شیخ عبیدالله دچار قتل‌عام شده بود. روستای عسگرآباد دارای قلعه محکمی بود و به همین سبب عده زیادی از اهالی دهات تورک همجوار برای در امان ماندن از قتل‌عام توسط ارامنه به آنجا پناهنده شده بودند.
قوای مسلح ارمنی روز ۲۵ ژوئن (۳ تیر – ۱۶ رمضان) به فرماندهی پطروس و ملک خوشابه با تجهیزات تمام و به همراه توپخانه به روستای عسگرآباد هجوم برده و آنجا را به محاصره خود درآوردند. مبارزان عسگرآباد که ابدا قصد و نیتی برای جنگ نداشتند می خواستند طی مذاکراتی مانع از جنگ و خون‌ریزی شوند. اما در روز ۲۸ ژوئن (۶ تیر – ۱۹ رمضان) حین مذاکره با گروه‌های ارمنی، قوای مسلح ارمنی که روستا را تحت محاصره خود داشتند از کوه‌های اطراف به سوی اهالی بی دفاع تورک آتش گشودند و باعث کشته و زخمی شدن یک زن و کودک تورک گردیدند. هدف قوای مسلح ارمنی از ایجاد جنگ، تسلط بر اموال اهالی چند روستای تورک جمع شده در عسگرآباد بود. با شعله ور شدن آتش جنگ، مردان و جوانان تورک روستا تصمیم به دفاع از خود در مقابل نیروهای مهاجم ارمنی گرفتند. آنها توانستند تا تمام شدن فشنگ‌ها و مهمات‌شان ۶ روز تمام مقاومت کنند.
اما تجاوزگران ارامنه در ساعات اولیه ۱ ژوئیه ۱۹۱۸ (۹ تیر ۱۲۹۷ – ۲۲ رمضان ۱۳۳۶) پس از کوبیدن قلعه با توپ و خراب کردن درب قلعه و ویران کردن حصار آن وارد روستا شده و شروع به قتل‌عام اهالی کردند. با ورود قوای مسلح مهاجم ارامنه به داخل روستا، حداقل دویست نفر از اهالی و پناهندگان روستاهای تورک مجاور، از مرد و زن و کودک ناچار به مسجد بزرگ داخل قلعه پناهنده شده بودند. “ارامنه تمام درهای مسجد را گرفته و بعد به آن جا داخل شده، به احدی ترحم ننمودند. شیون و ناله زنان و بچگان از زمین به آسمان بلند گردیده، همه آنها را در جلو چشم یکدیگر کشتند. عده کشته شدگان در مسجد قریه به قدری زیاد بود که خون از پنجره‌ها و کف مسجد به بیرون جاری شد.” عده دیگری از اهالی تورک و بی‌دفاع روستا که تلاش می‌کردند خود را در باغات مخفی سازند، همگی با گلوله ارامنه در جاده، میدان و باغات از پای درآمدند. از جمع ساکنین روستای عسگرآباد تنها یک نفر مرد و یک نفر زن که خود را با حال زخمی در زیر جنازه ها پنهان کرده بودند توانستند بعد از رفتن قوای مسلح ارامنه جان به سلامت برند.
منابع:
۱ – ارومیه در محاربه عالم‌سوز، از مقدمه نصارا تا بلوای اسمعیل آقا، ۱۳۰۰- ۱۲۹۸ شمسی. رحمت الله خان معتمدالوزاره
۲ – تاریخچه اورمیه، یادداشت‌هایی از سال‌های جنگ اول جهانی و آشوب بعد از آن. رحمت الله توفیق
۳ – آزربایجان در جنگ جهانی اول یا فجایع جیلولوق. توحید ملک‌زاده دیلمقانی
۴ – سرزمین زرتشت، اوضاع طبیعی، سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، تاریخی رضائیه. علی دهقان
۵ – تاریخ ارومیه. احمد کاویانپور
۶ – قتل‌عام مسلمانان در دو سوی ارس. صمد سرداری‌نیا
