دیرنیش
۷۶ سال قبل۱۲ شهریور ماه سال ۱۳۲۴ در راستای مبارزه با نژاد پرستی رژیم پهلوی و تعیین مقدرات آزربایجان جنوبی و تشکیل سیستم آزاد و دموکراتیک به رهبری سید جعفر پیشه وری متشکل از ۱۲ ماده مراجعت نامه‌ای حاضر گردید.
این وقایع تاریخی همزمان با شکست فاشیسم در جهان بود و تورکهای آزربایجان با نشان دادن اراده و شجاعت ملی در این روند تغییرات جهانی، حقوق و خواسته‌های ملی خود را با این درخواست به رژیم تهران ارائه کردند. در این درخواست ۱۲ ماده‌ای، حقوق فرهنگی، هویت ملی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی بر اساس دموکراتیک مبتنی بر سیستم قانونی در نظر گرفته می‌شد.
رژیم تهران که با درخواست‌ها موافق نبود، با انجام تحریکات مختلف پاسخ داد. با وجود این موانع، اولین کنگره فرقه دمکرات آزربایجان در تبریز با شرکت ۲۴۷ نفر در عرض یک ماه برگزار شد و کنگره، اساسنامه و برنامه فعالیتهای فرقه دموکرات آزربایجان را تصویب کرد.
این کنگره شامل یک کمیته مرکزی ۴۱ نفره و پیشه وری به عنوان رئیس فرقه دموکرات آزربایجان انتخاب شد.
علیرغم تلاشهای فرقه دمکرات آزربایجان برای مذاکره با رژیم تهران به صورت متمدنانه برای برآورد کردن خواسته‌های سراسری تورکهای آزربایجان، این رژیم با یک سیاست عقب مانده و نژادپرستانه فارسی با ایده‌های دموکراتیک مخالفت کرد. با وجود این، بر اساس دستاوردهای انقلاب مشروطه در آزربایجان و بر اساس اصل حق تعیین سرنوشت آزاد و دموکراتیک ملت‌ها، تصمیم گرفته شد تا دولت ملی آزربایجان در ۲۱ آذر ۱۳۲۴ تأسیس شود. این تصمیم تاریخی بار دیگر نشان داد که تورکهای آزربایجان طرفدار آزادی، صلح و اندیشه‌های دموکراتیک هستند.
ما به عنوان تشکیلاتهای آزربایجان جنوبی از مراجعت نامه ۱۲ شهریور و پروسه‌های دموکراتیک در جدستاوردهایی قدردانی می‌کنیم و بر اساس این تجربیات تاریخی، شعار «آزادی، عدالت، حکومت ملی» که در تبریز به صدا در آمد را هدف عظیم ملت خود می‌دانیم.
ما ملت خود را به وحدت و برابری در این مسیر مقدس فرا می‌خوانیم و اهمیت مبارزه دموکراتیک خود را به صورت سازماندهی شده بر اساس اصول دولت ملی اعلام می‌کنیم.
اتحادیه دموکراتیک ترکهای آزربایجان جنوبی (گادتب)
تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان (دیرنیش)
جبهه آزادی (گاماج)
جنبش بیداری ملی آزربایجان جنوبی (گاموح)
جنبش دانشجویی آزربایجان (آذوح)
حزب استقلال آزربایجان جنوبی (گایپ)
حزب دموکراتیک آزربایجان جنوبی (گادپ)
حزب لیبرال دموکرات آزربایجان جنوبی (گالدپ)
حزب مرکزی آزربایجان (آ. م. پ)