دیرنیش
سعادت ملت تورک آزربایجان هدف مشترک همه فعالان ملی است و تجربه تاریخی نشان داده که آزربایجان بدون دولت ملی به این هدف نائل نخواهد شد. دولتی که نه بر استبداد فردی که بر اساس دموکراسی و با اراده ملی آزربایجان ایجاد می‌شود، خواهد توانست آزادی، عدالت و سعادت ملی ما را تأمین نماید.
اما نیل به دموکراسی بدون تحزب و نظام چندحزبی ممکن نیست. وجود احزاب در حرکت ملی نه‌فقط ضامن دموکراسی در آزربایجان آینده است، بلکه بخشی از موتور محرکه حرکت ملی در مسیر رهایی می‌باشد. به همین دلیل هم استبداد استثماری حاکم در این کشور به‌شدت با تحَزُب و فعالیت تشکیلاتی مخالف است و طی یک‌صد سال حاکمیت نامشروع خود، شدیدترین خشونت و شکنجه‌ها را علیه فعالانی اعمال نموده که قصد ایجاد تشکیلات و احزاب مردمی داشته‌اند. همین محدودیت‌ها در حرکت ملی موجب شده که بخش آشکار احزاب و تشکل‌ها در خارج از کشور فعالیت نمایند، درحالی‌که بخش اعظم اعضای این احزاب داخل مرزها به مبارزه ادامه می‌دهند. این شکل فعالیت که ناشی از فضای امنیتی حاکم در آزربایجان جنوبی است، چنین شائبه‌ای ایجاد نموده که این احزاب پشتوانه مردمی ندارند درحالی‌که تمام این احزاب به پشتوانه ملی و مردمی خود به‌عنوان بخشی از حرکت ملی و فراخور نیاز حرکت ایجادشده‌اند.
مطالعه تاریخ مبارزات ملل دیگر و تجربه مهم تاریخی ملت تورک آزربایجان در ۱۲ شهریور ۱۳۲۴ که به برپایی دولت ملی منجر شد، به‌خوبی گواه این ادعاست. اکنون نیز مبارزه هدفمند و متشکل در قالب احزاب و تشکیلات‌ها توانسته گفتمان کلی حرکت ملی در قالب شعار «آزادلیق، عدالت، میلّی حؤکومت» را به جریان فکری مسلط تبدیل نماید.
مبارزان و فعالانی که طی دهه بیست شمسی در قالب «آزربایجان دموکرات فرقه‌سی» متشکل شدند و توانستند دولت ملی را برپا دارند، منبع الهام ما در مسیر احیاء دولت ملی هستند و نشانگر این نکته مهم که بدون تشکُل و تحزب و صرفاً با فعالیت انفرادی و غیر سیستماتیک نمی‌توان در مقابل قدرت سیستماتیک و منسجم استبداد و شوونیزم ایستاد و دولت ملی را مستقر نمود.
استبداد تمرکزگرا که بر این اصل بنیادین واقف است، هم به شکل مستقیم و با خشونت تمام فعالان متشکل در احزاب را زندانی و شکنجه می‌نماید، هم با القاء افکار ضد تشکیلاتی و ایجاد شائبه علیه احزاب به تخریب آن‌ها می‌کوشد. متأسفانه در این برهه حساس تاریخی برخی افراد و جریانات فعال در حرکت ملی نیز عمداً یا سهواً با این خواسته حاکمیت همراهی می‌نمایند و موجب تشویش و تفرقه در حرکت ملی می‌شوند.
بدون شک در ۱۲ شهریور ۱۳۲۴ نیز افرادی علیه تشکل‌گرایی در آزربایجان اقدام نموده بودند و فعالیت حزبی را به ضرر آزربایجان می‌دانستند؛ اما تاریخ جواب آنان را داده و اکنون همه ما فعالان ملی با الهام از فرقه دموکرات آزربایجان در مسیر احیاء دولت ملی حرکت می‌نماییم درحالی‌که میدانیم تاریخ ملی ما از مخالفان فرقه دموکرات چگونه یاد می‌کند!
ما ضمن محکوم نمودن جریان تخریب علیه فعالان حزبی و مدافعان تشکل‌گرایی، قضاوت نهایی را به تاریخ می‌سپاریم و با گرامیداشت سالروز صدور بیانیه تاریخی ۱۲ شهریور، بار دیگر و رساتر از قبل «آزادلیق، عدالت، میللی حکومت» را هدف تاریخی و ملی خود دانسته، همه فعالان شریف و صادق حرکت ملی آزربایجان را به وحدت در این مسیر مقدس فرامی‌خوانیم و ضمن احترام به تلاش فردی و جمعی همه فعالان ملی، بر اهمیت مبارزه دموکراتیک سازمان‌یافته بر اساس اصل دولت ملی تأکید می‌نماییم.
ما با تأکید بر مفاد بیان‌نامه ۱۲ ماده‌ای که سال گذشته از سوی چهار تشکیلات سیاسی آزربایجان جنوبی منتشر شد و پایبندی بر اصول آن معتقدیم شعار «آزادلیق، عدالت، میلّی حؤکومت» (آزادی، عدالت، حکومت ملی) که از دل ملت ما بیرون آمد و در خیابان‌های آزربایجان جنوبی طنین‌انداز شد، روح حکومت ملی و بیانیه ۱۲ شهریور را در خود دارد. این شعار درواقع منشأ و چکیده آرمان‌های ماست و این بیان‌نامه نیز آن را سرمشق و سرلوحه خود قرار داده است. ما از فرد فرد ملت تورک می‌خواهیم که برای به ثمر رسیدن و تحقق این آرمان‌ها بااحساس وظیفه تاریخی – ملی پا در میدان عمل بگذارند.
یاشاسین آزربایجان
آزادلیق، عدالت، میللی حکومت
۱۲ شهریور ۱۴۰۲
حزب دمکرات آزربایجان جنوبی
حزب مرکزی آزربایجان
تشکیلات مقاومت ملی آزربایجان – دیرنیش
جنبش دانشجویی آزربایجان – آزوح